9 Nisan 2012 Pazartesi

Hayvanlarda Üreme Büyüme Ve Gelişme





 
   HAYVANLARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME

Doğada yaşayan canlıların doğması,büyümesi,gelişmesi,üremesi ve ölmesi olaylarının akışına HAYAT DÖNGÜSÜ denir.

Büyüme ve gelişme tüm canlılar için ortak özelliktir.Bu nedenle hayvanlarda tıpkı insanlar gibi doğar ,büyür,gelişir ,ürer ve ölürler .Yani onlarında bir hayat döngüleri vardır.Onlarda da üreme döllenme ile başlar.
YUMURTA +SPERM—->DÖLLENME —->ZİGOT—->EMBRİYO—->FETÜS—->YENİ BİR CANLI şeklindedir.
Hayvanlarda iç ve dış olmak üzere iki tür döllenme vardır.

DIŞ DÖLLENME;

—->Yumurta ve spermin döllenmesi vücut dışında gerçekleşir.
—->Sadece suda yaşayan canlılarda görülür.
—->Döllenme şansının yüksek olması için çok sayıda yumurta ve sperm ortama bırakılır.
—->Döllenme dış ortamda olduğu için embriyo gelişimi dışarıdadır.
—->Yavru bakımı yoktur.
Balıklarda ve kurbağalarda görülür

İÇ DÖLLENME;
—->Yumurta ve spermin birleşmesi dişi vücudunda olur.
—->Karada yaşayan canlılar ve suda yaşayan bazı canlılarda görülür.
—->Dişide oluşan yumurta sayısı az buna karşılık sperm sayısı fazladır.
—->Döllenmiş yumurtanın gelişimi .daha önce verildiği gibidir.
—->Yavru bakımı vardır.
Kuşlarda ,sürüngenlerde ve memeli hayvanlarda görülür.
Hayvanlarda oluşan yeni canlının büyüyüp gelişmesi için uygun ortamın sağlanması gerekir.Bu anlamda hayvanlar da gelişme İÇ ve DIŞ olmak üzere iki çeşittir.
Bazı hayvanlarda döllenme canlının içindeyken yavrunun gelişimi dışarıda olabilir.ör: kuşlar
Kuşlar ,yavru gelişiminin gerçekleşmesi için kuluçkaya yatarak ona uygun bir sıcaklık sağlarlar.Bu durum bazı sürüngenlerde de görülür.Kuş yumurtasında görülen kabuk ,kurbağa ve balık yumurtasında yoktur.

İÇ GELİŞME de ise yavru gelişimi dişi vücudunda gerçekleşir.Yavru anne tarafından beslenir.Atıklar anne aralığı ile dışarı atılır.Memelileri bu tür hayvanlara örnek olarak verebiliriz.
Yavru bakımı memelilerde ve kuşlarda görülür.Sürüngen,balık ve kurbağalarda görülmez.

BAŞKALAŞIM;Bazı canlılar dünyaya geldiklerinde ana canlıya benzemezler.Gelişim dönemlerinden geçerek ana canlıya benzerler,bu olaya BAŞKALAŞIM denir.Kurbağa ,kelebek,böcekler,çekirge başkalaşım geçiren hayvanlara örnektir.Bu hayvanlar belli bir süreçten sonra ana canlıya benzeyerek hayat döngülerine devam ederler.
Atatürk, bütün sanat dallarına önem verdiği gibi, müziğe de büyük önem vermiştir. 1913 yılında Sofya’da askeri ateşe olarak görev yaptığı dönemde, çok sesli müziğe ilgi duymaya başlamış, klasik müzik konserlerine ve operalara giderek bu tarz müzik türlerini yakından tanıma fırsatı bulmuştur.

Kelebeklerde gelişme ve büyüme:

Erkek ve dişi hayvanların çiftleşmesiyle döllenme olur.(iç döllenme)
Dişi yumurtaları oluşturur
Yumurtadan kurtçuklar çıkar
Kutçuklar tırtılı ,tırtılda gelişerek kelebeği oluşturur.

Kurbağalarda büyüme ve gelişme :

Yumurta ile çoğalırlar
Yumurta ve spermler su da birleşir.yani dış döllenme görülür.
Yavru gelişimi dış ortamdadır.(dış gelişme)
Yumurtadan iri baş denilen larvalar çıkar
Bu canlılar gelişerek ergin kurbağayı oluşturur.


Larva kurbağa
Ergin kurbağa
Suda yaşar
Karada yaşar
Solungaç solunumu yapar
Akciğer ve deri solunumu
Göz suda görür
Göz karada görür
Kuyruk var
Kuyruk yok


başkalaşım
Döllenmiş ------------->iribaş -----------> ergin
yumurta kurbağa

                                           


- Hayvanlar ve Özellikleri :Hayvanlar, iskelet sisteminin bulunup bulunmamasına göre; omurgalı ve omurgasız hayvanlar olarak iki grupta incelenir.






a) Omurgalı Hayvanlar :
İskelet sistemine sahip olan hayvanlara omurgalı hayvanlar denir. Omurgalı hayvanlar kendi aralarında; balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler olarak beş gruba ayrılırlar.
Bütün omurgalı hayvanlar;
• İskelet sistemine sahiptir.
• Döllenme ile çoğalırlar.
• Döllenme sonucu yumurta veya doğurarak çoğalırlar.
• Dolaşım sisteminde kapalı dolaşım görülür. (Kanın sadece damarlar içinde dolaşması).

1- Balıklar :



• Solungaç solunumu yaparlar (Suda çözünmüş havanın oksijenini kullanırlar). • Yumurta ile çoğalırlar.
• Genellikle yavru bakımı görülmez.
• Dış döllenme görülür. (Döllenme olayı ana canlının vücudu dışında gerçekleşir).
• Gelişmeleri sırasında başkalaşım geçirmezler.
• Yavrularını sütle beslemezler.
• Kalpleri iki odacıklıdır.
• Kirli kan solungaçlarda temizlenir.
• Kalplerinde daima kirli kan bulunur, küçük kan dolaşımı görülmez.
• Vücutları pullarla kaplıdır.
• Soğukkanlı canlılardır.

2- Kurbağalar :



• Larva döneminde suda solungaç solunumu, ergin dönemde karada deri ve akciğer solunumu yaparlar.
• Yumurta ile çoğalırlar.
• Yavru bakımı görülmez.
• Dış döllenme görülür.
• Gelişimleri sırasında başkalaşım geçirirler.
• Yavrularını sütle beslemezler.
• Kalpleri üç odacıklıdır.
• Kirli kan akciğerlerde temizlenir.
• Kalplerinde temiz ve kirli kan taşırlar. (Vücutlarında kirli ve temiz kan dolaşır).
• Nemli bölgelerde yaşarlar.
• Soğukkanlı canlılardır.

3- Sürüngenler :



Akciğer solunumu yaparlar.
• Yumurta ile çoğalırlar.
• Yavru bakımı görülmez.
• İç döllenme görülür.
• Gelişimleri sırasında başkalaşım değil, gömlek değişimi görülür.
• Yavrularını sütle beslemezler.
• Kalpleri 3 odacıklıdır.
• Kirli kan akciğerde temizlenir.
• Kalplerinde temiz ve kirli kan taşırlar. (Vücutlarında kirli ve temiz kan dolaşır).
• Vücutları pullarla kaplıdır.
• Soğukkanlı canlılardır


a) Kertenkeleler :




• Tehlike anında kuyruğunu koparır. Düşman kuyrukla uğraşırken kaçar. Daha sonra kopan kuyruğun yerine yenisini yapar. Buna rejenerasyon (yenilenme) denir.

b) Yılanlar :



• Hareket üyeleri yoktur. Sürünerek hareket ederler.
• Bazı türleri zehirlidir.
• Gelişimleri sırasında gömlek değişimi görülür.
• Besinlerini çiğnemeden yutarlar.

c) Kaplumbağalar :



• Vücutlarını düşmandan koruyan kabukları vardır. Bu kabuk dış iskelet değildir, iç iskelete bağlıdır.

d) Timsahlar :



• Nehir ve göllerde yaşarlar.
• Alt çeneleri sabit, üst çeneleri hareketlidir.
• Kalpleri dört odacıklıdır.
• Kalpte kirli ve temiz kan karışmaz. Kalp çıkışında panizza kanalında karışır. Vücudu karışık kan dolaşır.

4- Kuşlar :



• Akciğer solunumu yaparlar.
• Yumurta ile çoğalırlar.
• Yavru bakımı görülür.
• İç döllenme görülür.
• Gelişimleri sırasında başkalaşım geçirmezler.
• Yavrularını sütle beslemezler.
• Kalpleri 4 odacıklıdır.
• Kirli kan akciğerde temizlenir.
• Kalpte kirli ve temiz kan karışmaz. Vücudu temiz kan dolaşır.
• Vücutları tüylerle kaplıdır.
• Sıcakkanlı canlılardır.
• Ağızlarında diş bulunmaz. Katı besinler taşlıklarındaki taşlar ve kaslar yardımıyla parçalanır.

a) Et Yiyen (Yırtıcı) Kuşlar : Kartal, atmaca
b) Tırmanıcı Kuşlar : Ağaçkakan
c) Tane Yiyen Kuşlar : Güvercin, serçe
d) Su Kuşları : Pelikan, martı, ördek, leylek
e) Uçamayan Kuşlar : Deve kuşu, tavuk, kivi
f) Bal Özü Emen Kuşlar : Gagaları ince ve uzun olan Kolibri
g) Ötücü Kuşlar : Tohumla beslenen keklik, kanarya.

5- Memeliler :




• Akciğer solunumu yaparlar.
• Doğurarak çoğalırlar.
• Yavru bakımı görülür.
• İç döllenme görülür.
• Gelişimleri sırasında başkalaşım geçirmezler.
• Yavrularını sütle beslerler.
• Kalpleri 4 odacıklıdır.
• Kirli kan akciğerde temizlenir.
• Kalpte kirli ve temiz kan karışmaz. Vücudu temiz kan dolaşır.
• Vücutları kıllarla kaplıdır.
• Sıcakkanlı canlılardır.
• Beslenme özelliklerine göre 3 grupta incelenirler.

a) Otçul Memeliler : Koyun, keçi, inek, ceylan, geviş getiren at ve eşek gibi hayvanlar ile geviş getirmeyenler.
b) Etçil Memeliler : Kedi, köpek, kurt, aslan, kaplan.
c) Hem Etçil Hem Otçul Memeliler : İnsan, ayı, maymun, domuz,
kuşların büyük kısmı ve bazı balıklar.
d) Kemirgen Memeliler : Sincap, kunduz, fare, tavşan.
e) Uçan Memeliler : Yarasa.
f) Yüzen Memeliler : Balina, köpek balığı, yunus, fok.

b) Omurgasız Hayvanlar :




Vücutlarında kemikten veya kıkırdaktan yapılmış iskelet sistemine sahip olmayan hayvanlara omurgasız hayvanlar denir. Omurgasız hayvanlar kendi aralarında; tek ve çok hücreli omurgasız hayvanlar olarak iki gruba ayrılırlar.
Bütün omurgasız hayvanlarda;
• İskelet sistemi bulunmaz. Vücudun dik durmasını sağlayan başka yapılar bulunur.
• Dolaşım sisteminde açık dolaşım görülür.(Açık dolaşımda kılcal damarlar bulunmaz)
• Çeşit sayısı çok fazladır.
• Karada ve suda yaşarlar.
• Karada yaşayanları trake ve deri, suda yaşayanları solungaç solunumu yaparlar.

1- Solucanlar :

• Nemli yerlerde yaşarlar.
• Yapı bakımından üç çeşittirler.

a) Halkalı Solucan :Toprak solucanı ve sülük.
b) Yassı Solucan :Tenya = Şerit.
c) Yuvarlak Solucan :Bağırsak solucanı, tirişin, kıl kurdu.

2- Eklem Bacaklılar :

• Vücutlarının dışında kitin denilen örtü bulunur. Sert ve dayanıklı olan bu örtü vücuda diklik ve desteklik sağlar.
• Vücutlarındaki halkalar ve deri kıvrımlarının birbirine eklenmesiyle oluşan yapıya dış iskelet denir.
• Yumurta ile çoğalırlar.
• Böcekler grubunda olan eklembacaklılar başkalaşım geçirirler.
• Yumurtadan çıkan kurtçuğa larva denir.
• Larvanın ergin hale gelinceye kadar geçirdiği uyku dönemine pupa denir.
• Pupa dönemi karasinekte kabuk içinde, ipek böceğinde ise kendi salgıladığı ipekten yaptığı koza içinde geçirilir.

a) Böcekler :Arı, karasinek, sivrisinek, bit, pire, kene, çekirge, tahta kurusu, hamam böceği ve kelebek.
b) Kabuklular :Yengeç, karides.
c) Örümcekler :Örümcek, akrep.
d) Çok Ayaklılar :Çıyan, kırkayak.


3- Süngerler :su diplerinde, kayalar, hayvan kabukları veya zemin üzerine yapışarak yaşayan basit yapılı canlıları kapsayan omurgasız hayvanlar şubesi.

4- Mercanlar :Anthozoa ya da Mercanlar, omurgasız hayvanların Knidliler şubesinin denizlerde yaşayan bir sınıfıdır. Yumuşak mercanlar, boynuzsu mercanlar, dikenli mercanlar, gerçek mercanlar gibi çeşitleri vardır.

5- Yumuşakçalar : Salyangoz, midye, istiridye, mürekkep balığı, sümüklü böcek, ahtapot.

6- Derisi Dikenliler : Deniz yıldız denizkestanesi.

4- Başkalaşım ve Başkalaşım Geçiren Hayvanlar :

Bazı canlılar dünyaya geldiklerinde ana canlıya benzerken bazıları da benzemezler. Ana canlıya benzemeyen canlılar gelişim dönemleri boyunca başkalaşım geçirerek ana canlıya benzer hale gelirler.
Kurbağaların ve böceklerin yumurtadan çıktıktan sonra yapısal değişikliğe uğrayarak ana canlıya benzer hale gelmesine başkalaşım denir. (Kurbağaların ve böceklerin yumurtadan çıktıktan ergin hayvan oluncaya kadar geçirdikleri gelişim evrelerinin hepsine birden başkalaşım denir).
Kurbağalar ve eklem bacaklılardan böcekler, başkalaşım geçiren hayvanlardır.

a) İpek Böceğinin Gelişim Dönemleri (Başkalaşım Evreleri) :

• İpek böceği salgıladığı yapışkan bir maddeyle (iplikle) yumurtalarını birbirine
bağlayarak etrafa dağılmalarını önler.
• Tırtıl, yumurtaların gelişebilmesi için salgıladıkları iplikle kendilerine koza örmeye başlarlar. (Tırtıl bunu 3 – 4 günde örer).
• Yumurta olgunlaşınca tırtıl oluşur.
• Tırtılın ergin hale gelinceye kadar geçirdiği uyku dönemine pupa denir.
• Pupa dönemi sonunda koza yırtılır ve kelebek oluşur.

b) Kurbağanın Gelişim Dönemleri (Başkalaşım Evreleri) :
• Kurbağadaki döllenmiş yumurta hücresinin gelişmesi sonucu larva oluşur.
• Balığa benzeyen larvalar gelişerek iribaş olur.
• Zamanla iribaş büyüdükçe önce arka bacaklar, sonra ön bacaklar çıkar ve en sonunda kuyruk kaybolur.
• Bundan sonra genç yavru kurbağa oluşur. Yavru kurbağa da gelişerek ergin kurbağa haline gelir.

Kaynak 1:

Kaynak 2:

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder